Bệnh viêm màng não xuất hiện rải rác quanh năm, tuy nhiên có xu hướng tăng lên vào mùa nắng nóng.

Đây là bệnh nguy hiểm, gây nhiễm trùng thần kinh rất nặng có thể đe dọa tính mạng, cũng như để lại di chứng lâu dài cho người bệnh.

Đối với trẻ nhỏ, để phát hiện sớm bệnh, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý đến các triệu chứng như: sốt rất cao kèm đau đầu, uống thuốc hạ sốt không hạ, buồn nôn và nôn ngay cả khi không đúng bữa ăn, cơ thể kích thích, vật vã... để đưa trẻ tới bệnh viện khám sớm, điều trị viêm não kịp thời, tránh di chứng cho trẻ.

Để phòng bệnh, mọi người cần nâng cao sức khỏe bằng chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập thể dục phù hợp, khám sức khỏe định kỳ.

Vào mùa hè, các gia đình cần chú ý vấn đề vệ sinh môi trường, diệt muỗi, phun thuốc muỗi, nằm màn hoặc dùng thuốc chống muỗi để phòng các bệnh do muỗi đốt.

Ngoài ra, gia đình cần thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, như: đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên để hạn chế các bệnh. Bên cạnh đó, cha mẹ nên đưa con đi tiêm vắc-xin đầy đủ, không chỉ phòng bệnh mà còn giúp tránh các di chứng sau khi mắc bệnh.

Căn nguyên gây bệnh

Nguyên nhân của bệnh viêm màng não có thể do nhiễm khuẩn hoặc không do nhiễm khuẩn. Các bệnh lý không nhiễm khuẩn thường có bệnh cảnh và tên gọi riêng nên khi đề cập đến viêm màng não thường nói đến viêm màng não nhiễm trùng do vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng...

+ viêm màng não mủ: trước đây, H. influenzae là tác nhân hay gặp nhất gây viêm màng não mủ ở mọi lứa tuổi nhưng hay gặp là phế cầu. Căn nguyên vi khuẩn gây bệnh cũng thay đổi theo tuổi, tình trạng miễn dịch, các tổn thương tai nạn, phẫu thuật thần kinh.

+ viêm màng não nước trong: là hội chứng hay gặp nhất trong các nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, phần lớn do các mầm bệnh virus nhưng cũng có thể gặp vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng.

+ viêm màng não mạn tính: triệu chứng kích thích màng não cùng với tăng bạch cầu trong dịch não tủy kéo dài trên 4 tuần, căn nguyên có thể là vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng.

Dấu hiệu nhận biết

Triệu chứng kinh điển của viêm màng não bao gồm: sốt, đau đầu, cứng gáy, sợ ánh sáng, buồn nôn, nôn và các dấu hiệu rối loạn chức năng não (như lơ mơ, lú lẫn, hôn mê) có thể cấp tính trong vài giờ đến vài ngày hoặc lâu hơn đến hàng tuần. Các triệu chứng có khi xuất hiện không điển hình, đầy đủ ở các nhóm bệnh nhân cao tuổi, nhất là khi có bệnh nền kèm theo (tiểu đường, bệnh gan, thận); bệnh nhân giảm bạch cầu trung tính; bệnh nhân suy giảm miễn dịch khác như người ghép tạng, bệnh nhân HIV/AIDS.

Thời gian, địa điểm phát bệnh có vai trò quan trọng trong xác định nguyên nhân. Nhiều mầm bệnh xuất hiện gây bệnh theo mùa. Enterovirus gặp ở khắp thế giới, gây nhiễm vào cuối hè đầu thu ở vùng ôn đới nhưng quanh năm ở vùng nhiệt đới. Trái lại, các virus quai bị, sởi, thủy đậu, zona hay gặp hơn vào mùa đông - xuân. Những yếu tố như tiền sử tiếp xúc người mắc bệnh, tiếp xúc động vật hay ăn các thức ăn từ động vật (sữa, pho-mát, tiết canh...), quan hệ tình dục, đi lại giữa các vùng địa lý có thể giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân, loại vi khuẩn gây bệnh.

Khi thăm khám, bác sĩ thường phát hiện các dấu hiệu rối loạn chức năng não bao gồm lú lẫn, kích thích, sảng và hôn mê. Những biểu hiện này thường kèm theo sốt và sợ ánh sáng. Các dấu hiệu kích thích màng não như Kernig, Brudzinski, cứng gáy có thể chỉ gặp ở 50% số bệnh nhân viêm màng não mủ...

Biến chứng

Một số biến chứng có thể gặp là liệt thần kinh sọ, giảm thính lực, não úng thủy thể tắc nghẽn, tổn thương nhu mô não dẫn tới các khuyết tổn vận động, cảm giác, bại não, sa sút trí tuệ, chậm phát triển tinh thần, mù vỏ và động kinh.

Các bệnh lý viêm màng não căn nguyên do virus thường có tiên lượng tốt, ít di chứng ngoại trừ một số virus như virus thủy đậu, gần đây là Zikavirus đang được truyền thông nhắc đến và đặc biệt virus viêm não Nhật Bản B  sẽ có thể để lại các di chứng thần kinh nặng nề.

Viêm màng não do lao nếu được điều trị sớm sẽ có thể khỏi, ít di chứng nhưng nếu điều trị muộn, di chứng về thể chất, trí tuệ, tinh thần cũng rất nặng nề. Các trường hợp viêm màng não mủ thường có tiên lượng tốt nếu điều trị kịp thời, có thể khỏi hoàn toàn không có di chứng.

Ban biên tập